امروزه دو بازوی اصلی صنعت حملونقل دریایی یعنی بنادر و کشتیرانیها و صنایع وابسته به آنها، بهطور مستمر در حال بهروزرسانی و هوشمند سازی میباشند. زیرساختهای صنایع مذکور (مانند کشتیها و بنادر) به فناوریهای جدید و هوشمند مجهز شده و متناسب با آن مهارتهای کارکنان در مشاغل مربوطه بهطور مستمر از طریق آموزشهای موردنیاز افزایش مییابد. بيشک بهرهوری هر بخش صنعت ازجمله صنایع دریایی از سه فاکتور اصلی کیفیت خدمات، سرعت خدمات و نیز هزینههای تمامشده متأثر است. این عوامل سهم عمدهای در رقابتپذیری دارند که در تجارت پررقابت امروز بهطورقطع وابستگی به هوشمند سازی حیاتی به نظر میرسد.

sailingبندر هوشمند
هوشمند سازی در صنعت کشتیرانی
با نگاهی اجمالی به امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی شاغل در کشتیها، بنادر و صنایع کشتیسازی در 40 سال گذشته و مقایسه آن با کشتیها، بنادر و صنایع امروزی، تفاوت عظیم و بيبازگشتی را شاهد هستیم. این تفاوتها عمدتاً در افزایش حجم و سرعت فعالیتها، دقت و کیفیت فعالیتها، افزایش ایمنی، کاهش نیروی انسانی، افزایش مهارتهای پرسنل و بهکارگیری فناوریهای نوین، کاملاً مشهود است. بهکارگیری و پیادهسازی فناوریهای جدید، سببساز اینهمه تغییرات بوده است. تكنولوژيهاي فناوری اطلاعات و الکترونیک نقش اصلی را در این تحولات عظیم داشته است. ماهیت فعالیتهای دریایی در حوزه کار بر روی کشتی و بنادر درگذشته بهطورکلی فرد محور (دستی) بوده است. به همین دلیل نیازمند نیروی انسانی فراوان، جهت انجام فیزیکی عملیات بود. ازاینرو به سبب سختی کار و بهبود سطح زندگی در کشورهای پیشرفته طی سالیان اخیر، اغلب خدمه اروپایی جای خود را به خدمه کشورهای دیگر نظیر هندوستان، پاکستان، فیلیپین، اوکراین، آفریقا و غیره دادند و از طرف دیگر استفاده از تکنولوژیهای جدید و هوشمند سازی، سبب کاهش کارکنان در مشاغل سنتی و قدیم شده است که بهنوعی تهدید محسوب ميشود. لیکن در کنار آن روی آوردن به مشاغل در استانداردها و حوزه تکنولوژیهای جدید خصوصاً استانداردهاي GS1 و تکنولوژی فناوري اطلاعات بهطور روزافزون ادامه دارد.
بندر هوشمند یا اشتغالزا ؟!
عبارت بنادر هوشمند بهتازگی وارد فرهنگ حملونقل دریایی شده است. افزایش سرعت و کاهش زمان عملیات بندری، امکان رصد لحظهبهلحظه کشتیها و کالاها، آگاهی از زمان دقیق ورود کشتیها به اسکله، ثبت خودکار دادههای مربوط به ورود و خروج کالاها، قابلیت ردیابی کانتینرها و بسیاری از امکانات مطلوب در حوزه عملیات بندری و کانتینری را میتوان در ردیف مزیتهای هوشمند سازی بنادر قرار داد. در بنادر هوشمند در کنار دو اصل ابزار و دیتا یا داده، اصل مهمی که باید موردتوجه قرار گیرد، نیروی انسانی است. به این معنی که فرد تا چه اندازه با مقوله اتوماسیون، کامپیوتر و اینترنت عجین است و به آن اعتقاد و اعتماد دارد.
RFID یا GIS
فناوری های ارتباطی گوناگونی در شبکه اینترنت اشیاء بسته به سایز شبکه استفاده می شود. به عنوان مثال به فناوری های bluetooth، RFID، Wi–Fi، GPS، Z–wave ، ANT و نسل های مختلف GSM از جمله 1G،2G ،3G ،3.5G ،3.75G ، 4G،5G، اشاره کرد که هر کدام بسته به نوع و وسعت شبکه اعم از شخصی، محلی و گسترده قابل استفاده هستند.
اینترنت اشیاء کاربرد های فراوانی در هوشمند سازی بنادر دارد. برای مثال از فناوری های مختلف ارتباطی اینترنت اشیاء مانند RFID و GIS به طور گسترده در هوشمند سازی بنادر استفاده می شود که به این فناوری ها در اینجا اشاره می نماییم :
- فناوری RFID : عملکرد سیستم دروازه های هوشمند در بنادر بر اساس اصول سیستم های شناسایی با استفاده از فرکانس های رادیویی است که از دهه 80 میلادی، در بسیاری از صنایع و بخش های اقتصادی کشورها مورد بهره برداری قرار گرفت. داده ها با استفاده از ابزار مناسب که به صورت برچسب ها و علائم شناسایی منحصر بفرد هستند، انتقال یافته و بوسیله ابزارهای خودکار یا خواننده از کالاها از یک فاصله معینی استخراج شده و در زمان و مکان مورد انتظار به شیوه های مناسب به داده های قابل استفاده در شبکه تبدیل می شوند. به طور کلی، کنترل ورود به بنادر، امنیت کانتینرها، مشخصات کانتینر و موقعیت آنها، ردیابی کالا و انطباق با قوانین، از انواع کاربرد و موارد استفاده سیستم های شناسایی با استفاده از فرکانس رادیویی در بنادر است. به عنوان مثال یکی از چالش های قابل طرح در بنادر، موضوع ترافیک در آنها است که علاوه بر کاهش کارایی، باعث افزایش حوادث در بنادر نیز می شود. برای مثال روزانه تعداد خیلی زیادی از خودروهای سبک و سنگین به محوطه بنادر ایران وارد می شوند که بسیاری از آنها مربوط به ترخیص کاران، صاحبان کالا، شرکت های فعال در بنادر و غیره هستند، لذا استقرار سیستم های شناسایی با استفاده از فرکانس رادیویی در بنادر، می تواند به طرح سامان دهی تردد خودرو کمک شایانی نماید. همچنین از جمله مزایای سیستم های شناسایی با استفاده از فرکانس رادیویی در بنادر، چک کردن سازگاری محتوی کانتینرها با فرم مندرجارت آنها، قابلیت ردیابی کانتینر در هر زمان به کمک سیستم های ماهواره ای و ثبت خودکار داده های ورود و خروج کانتینر، تجهیزات، کامیون و به صورت کلی هر شی به اسکله و مشخص نمودن خودکار محل قرار گرفتن کانتینر، تجهیزات و اشیا در اسکله ها می باشد.
- فناوری GIS و GPS یك ابزار تحلیلی اطلاعات فضایی است که توانایی انجام عملیات فضایی، ارتباط و پیوند انواع اطلاعات، ذخیره اطلاعات به صورت نقشه، تحلیل سؤالات مربوط به یك مکان، بررسی روند، الگو و مدلسازی در مورد اطلاعات جغرافیایی را دارد. کاربرد GIS بسته به نیازهای هر منطقه یا کشور در بخشهای مختلف توسعه یافته است. استفاده از این سیستم درکلیه رشتههایی که بنحوی در ارتباط با زمین، نقشه و بطور کلی با اطلاعات جغرافیایی مکاندار و تحلیلهای فضایی ارتباط دارند، امکانپذیر میباشد. مهمترین ویژگی این سیستم این است که امکان شناسائی اطلاعات هوایی میان عوارض مختلف روی نقشه را فراهم می سازد. GIS اطلاعات مکاندار فضایی را با اطلاعات جغرافیایی یك پدیده خاص روی نقشه مرتبط میسازد. اطلاعات به شکل عوارض جغرافیایی به پایگاه اطلاعاتی مربوطه منتقل شده و سپس با تلفیقی از این دو نوع اطلاعات، نقشه جدیدی با اطلاعات بیشتر تولید میشود. عوارض مکاندار جغرافیایی ثبت شده باید دارای ویژگیهایی مانند نام یا نوع هر پدیده، مکان استقرار و ارتباط آن با سایر پدیدهها یا عوارض باشد. کاربردهای گیرنده GPS نیز بسیار گسترده است و بستگی به نیاز و توانایی کاربران داشته و بطور کلی برای تعیین موقعیت عوارض سطح زمین و جهتیابی کاربرد دارد. همچنین استفاده از تصاویر ماهوارهایی امکان مدیریت بر امکانات موجود را فراهم میآورد. GIS توانایی بهبود عملکرد بنادر و خطوط کشتیرانی را بوسیله گسترش پلان، طراحی بندر، مدیریت محیط از طریق مدیریت طوفان و تطابق با محیط، مدیریت امکانات، ارتقاء ایمنی، پاسخ سریع به نیاز موجود را می دهد. استفاده از این تکنولوژی، قابلیت استفاده از تصاویر یکپارچه از بندر برای ارتباط بین بخش های مختلف را فراهم می کند. همچنین سیستم اطلاعات مکانی، توانایی یکپارچه سازی اطلاعات از چند منبع اطلاعاتی مانند GPS و گزارش نتایج روی یك نقشه ماهواره ای و انتقال اطلاعات به یك شبکه امن اطلاعات را دارد. فضای سه بعدی ایجاد شده بوسیله تکنولوژی GIS توانایی مانیتورینگ فضای بنادر را به نحو بهتری ارتقاء می دهد و مکانهای مورد انتظار حرکت را پوشش می دهد. به عنوان مثال در بندر سان دیاگو از تکنولوژی GIS تحت شبکه استفاده شده است که بوسیله آن تمام مناطق حساس به صورت نقشه های در دسترس تهیه و کنترل می شود. با استفاده از تکنولوژی GIS توانایی انتخاب بهترین مسیر حرکت کشتی در ورودی بندر و داخل محوطه آن وجود دارد. با وجود اطلاعات پایه، توانایی مدیریت سیستم و بروز کردن داده های مورد نیاز با توجه به محدودیتهای منابع بندر و گرفتن تصمیم صحیح امکانپذیر است.